لذت زبان انگلیسی
با انگلیسی آشتی کن
لذت زبان انگلیسی
با انگلیسی آشتی کنانواع ترجمه از نظر پیتر نیومارک(Peter Newmark )
نیومارک(1981) در بحث از انواع ترجمه ، به دو نوع ترجمه اشاره می‌کند؛ ترجمه معنایی(Semantic translation) و ترجمه پیامی(Communicative )، که می‌توان آنها را تا حدودی به ترتیب با ترجمه «کلمه به کلمه» و » ترجمه آزاد» کتفورد مطابقت داد. در اینجا به نقل گفته های نیومارک در مورد این دو نوع ترجمه می پردازیم:
- Communicative translation attempts to produce on its readers an effect as close as possible to that obtained on the readers of the original.
- Semantic translation attempts to render, as closely as the semantic and syntactic structures of the second language allow, the exact contextual meaning of the original.
چنانکه قبلاً متذکر شدیم، ترجمه معنایی بیشتر با ترجمه ( کلمه به کلمه) و یا شاید تحت‌الفظی کتفورد شباهت داد که در آن مترجم نه تنها مفهوم متن مبدا را نشان میدهد بلکه نحوه بیان نویسنده اصلی یعنی آرایش و ساختار نحوی را نیز حفظ می‌کند. در ترجمه پیامی ، مترجم تنها پیام اصلی را مد نظر قرار میدهد آنچه را که خودش از متن اصلی درک می کند . در قالب متن مقصد عرضه می‌کند و به شیوه بیان متن اصلی توجه ندارد.
1- در جاهایی که تازه رنگ / نقاشی شده است علامت انگلیسی«wet paint » نصب می شود تا مردم رنگی نشوند . این عبارت را یک بار به طور معنایی و یک بار به صورت پیامی ترجمه کنید و بگوئید کدامیک در فارسی مقبول‌تر است.
2- عبارت فارسی زیر را در نظر بگیرید:
«استعمال دخانیات ممنوع»
دو ترجمه برای این جمله به انگلیسی ارائه شده است شما ضمن تعیین نوع آنها را در فارسی باهم مقایسه کنید
- It is forbidden to use tobacco products
- No smoking
3-عبارت زیر را به دو صورت معنایی و پیامی ترجمه کنید و آنها را با هم مقایسه کنید.
- It was as dark as coal
4- جمله انگلیسی زیر بخشی از داستان Animal Farm نوشته Orwell George است. آن را به صورت پیامی به فارسی ترجمه کنید.
- They knew every inch of the farm
5- جملات و عبارات زیر را به صورت معنایی ترجمه کنید. آیا حاصل ترجمه در فارسی مقبولیت دارد؟
-to kill time
- to rise the price
- to play with someone's feeling
- to break the silence
- golden hair
- to die of hunger
انواع ترجمه از دیدگاه زبانشناسان و ترجمه‌شناسان
آبراهام کولی(A. Cowley) ، شاعر انگلیسی قرن هفدهم، شخصی است که اشعار پیندار (Pindar ) شاعر کلاسیک یونانی را به انگلیسی ترجمه کرده است. تا آن زمان اصولاً همه پای بند به ترجمه «کلمه به کلمه» بودند و کولی که این سنت را شکسته بود سخت مورد انتقاد واقع شد . کولی در پاسخ به این انتقادها می‌گوید:
« هر کسی شعرهای پیندار را کلمه به کلمه ترجمه کند بدان می‌ماند که دیوانه‌ای سخن دیوانه‌ای را نقل کرده باشد. بنابراین در ترجمه آثار او ، من آنچه را خواسته‌ام به متن افزوده‌ام و آنچه را که زاید دانسته‌ام حذف کرده‌ام.
درایدن (Dryden ) شاعر انگلیسی هم عصر کولی در نقد ترجمه کولی، دست به تقسیم بندی انواع ترجمه می زند و ترجمه کولی را در یکی از این دسته‌ها قرار میدهد و آن را ترجمه جعلی و ساختگی یا به اصطلاح(imitation ) می‌نامد. درایدن ترجمه را بر سه قسم می‌داند:
1- metaphrase : کلمه در برابر کلمه و عبارت در برابر عبارت قرار می‌گیرد (بنابراین فقط صورت حفظ می شود).
2- paraphrase : ترجمه‌‌ای که مترجم مفهوم اصلی متن را در نظر دارد و برای رساندن این مفهوم گاه تفسیرهایی بر آن می‌افزاید (بنابراین مفهوم حفظ می شود اما صورت نه).
3-imitation : مترجم نه به کلمه وفادار است و نه به مفهوم، بلکه فقط برای حفظ «روح کلی مطلب» آنهم به گونه ای که خود دریافته، هرگونه تصرفی در متن به عمل می‌آورد و ترجمه کولی از این دسته است.
زبانشناسان معاصر تقسیم‌بندیهایی از انواع ترجمه به عمل آورده اند.
چنانکه قبلاً اشاره شد کتفورد ترجمه را جایگزینی مواد متنی زبان مبدأ با مواد متنی معادل از زبان مقصد می‌داند اما از این جایگزینی همیشه یک ترجمه خوب حاصل نمی شود زیرا یک ترجمه به نظام‌های زبان مبدأ و مقصد، هدف مترجم از ترجمه متن، مخاطب یا خواننده متن و نوع سبک و سیاق متن مورد ترجمه بستگی دارد و انتخاب یک ترجمه از میان ترجمه‌های مختلف نیز باید با در نظر گرفتن این عوامل صورت گیرد.
الف) از نظر میزان(extent ) متن مورد ترجمه آن را به دو نوع ترجمه کامل (full translation ) و ترجمه نسبی / غیر کامل translation) partial ) تقسیم بندی می‌کند.
در ترجمه کامل، کلیة عناصر متن مبدأ بدون استثناء با عناصر زبان مقصد جایگزین می‌گردد ولی در ترجمه غیر کامل قسمتی از متن زبان مبدأ جایگزین نشده باقی می ماند و به همان صورت اصلی نوشته میشود. برای مثال وقتی یک متن گرامر انگلیسی را به فارسی ترجمه می‌کنیم گاهی اصطلاحات دستوری و مثالهای آن را به صورت انگلیسی (جایگزین نشده) می‌نویسیم. به عنوان یک تمرین دو متن زیر را به فارسی ترجمه کنید:
1- "Let's" usually expresses a suggestion and is reported by the verb "suggest" in indirect speech.
e.g.: He said, "Let's leave the case at the station"
He suggested leaving the case at the station.
2-The word "Paper" derives from "Papyrus" which is the name of a plant and was used for writing in old Egypt.
ب) ترجمه از نظر سطح (level ) توصیف زبانی به دو گروه ترجمه کلی (total) و ترجمه محدود (restricted ) تقسیم‌بندی میشود. می‌دانیم که هر زبان در چند سطح مورد مطالعه قرار می گیرد که عبارتند از:
واج شناسی(phonology ) ، واژه‌شناسی(morphology ) ، نحو (syntax)، معناشناسی (semantics ) و رسم الخط (graphology ) . در ترجمه کلی، زبان مبدأ در همه سطوح توسط زبان مقصد جایگزین می شود مثال:
Translation is a branch of contrastive linguistics.
کار ترجمه در کشور ما با ترجمه کتابهای درسی دارالفنون آغاز شد . این موسسه آموزشی در زمان عباس میرزا و به پیشنهاد روشنفکران و آزادیخواهان تأسیس شد و هدفش کسب تمدن و علوم مغرب زمین بود و لذا به استخدام معلمین خارجی اقدام کردند. کتب درسی به زبان خارجی در زمینه علوم ، ادبیات ، تاریخ ، پزشکی و مهندسی با کمک همین معلمین تهیه و به فارسی ترجمه می شدند. از آنجایی که محصلین بیشتر به فرانسه اعزام می‌شدند، زبان فرانسه در مملکت رایج شد و با گسترش آن آثار نویسندگان فرانسوی به فارسی ترجمه شد و در کنار آن ترجمه‌هایی از دیگر زبانها مانند آلمانی، روسی ،لهستانی، مجاری، اسپانیایی، پرتغالی ، و انگلیسی نیز به فارسی صورت گرفت.
از نخستین کتابهای ترجمه شده ادبی در آن زمان می‌توان به نمایشنامه مردم گریز مولیر(Mollier ) اشاره کرد که از فرانسه به فارسی ترجمه شد. در ضمن دو کتاب تاریخی« پطر کبیر» و « شارل دوازدهم» نیز به سفارش عباس میرزا توسط میرزا رضا مهندس به فارسی ترجمه شدند. از آن پس کار ترجمه رونق بیشتری یافت و محمد طاهر میرزا و محمد خان اعتماد‌السلطنه پرکارترین مترجمان آن دوره بودند.
پس از جنگ جهانی دوم، زبان انگلیسی جای فرانسه را به عنوان زبان دوم گرفت و گسترش روزافزون یافت. با وجود این، در قلمرو ادبیات هنوز بهترین مترجمان ما اغلب کسانی هستند که از زبان فرانسه ترجمه کرده اند و نمونه بارز آن « محمد قاضی» است.
به گفته پیتر نیومارک(1988) اولین ردپای ترجمه را می‌توان در سه هزار سال قبل از میلاد و دوران پادشاهی مصر باستان دید که نوشته‌هایی به دو زبان در منطقه الفاتین(Elephantine ) یافت شده است. لازم به ذکر است که نظیر این نوشته‌ها به دو زبان به صورت سنگ و یا نوشته‌های روی پوست از پادشاهان ایرانی قبل از میلاد نیز یافت شده و موجود می‌باشند.
اما شروع ترجمه به صورت رسمی به حدود سال 240 قبل از میلاد برمی‌گردد. در آن زمان شخصی به نام لیویوس آندریکوس (Livius Andricus ) متن « ادیسه» اثر هومر را از یونانی به لاتین برگرداند. در قرن دوم قبل از میلاد نیز ترجمه تورات توسط هفتاد تن از علمای یهودی به منظور رفع نیازهای جامعه یهودی اسکندریه که به زبان لاتین تکلم می‌کردند انجام شد. ترجمه انجیل نیز به زبانهای لاتین، سریانی ، قبطی و ارمنی کمی بیشتر از آن شروع شده بود که این نوع ترجمه‌ها عمدتاً ترجمه‌های « کلمه به کلمه» بودند . تنها جرم قدیس (Saint Jerome ) یک ترجمه تحت‌الفظی از انجیل در قرن چهارم میلادی به عمل آورد که بسیار مورد انتقاد مترجمان و مذهبیون واقع شد. در واقع همین انتقادات و مخالفت‌ها سرآغاز بحث بر سر شیوه ترجمه و لزوم تعیین اصول و مبانی ترجمه شد.
در قرون وسطی( قرن چهارم تا چهاردهم) ترجمه در اروپای غربی منحصر به مباحث، مقالات و متون مذهبی بود.
در قرن نهم و دهم میلادی در بغداد مرکزی به نام « دارالحکمه» دایر شد که در واقع مرکز ترجمه آثار کلاسیک یونانی به زبان عربی بود و عده زیادی از این مترجمان ایرانی‌الاصل بودند.
در قرن دوازدهم که با فتح اسپانیا به دست مسلمانان، اسلام و غرب در تماس قرار گرفتند، مرکزی برای ترجمه آثار اسلامی به زبان لاتین و آثار یونانی به عربی در آنجا دایر شد.
با پیدایش رنسانس پرداختن به کار ترجمه در جوامع فرهنگی اروپایی غربی از هر سو رواج گرفت در این دوران، ترجمه انجیل از مسائل و معضلات عمده به شمار می رفت. اولین ترجمه کامل از انجیل به زبان انگلیسی توسط ویکلیف بین سالهای 1380 تا 1384 میلادی به عمل آمد.
تا قبل از قرن نوزدهم عمده مطالب ترجمه شده به مسائل مذهبی، ادبیات، یا فلسفه مربوط می‌شوند. در قرن نوزدهم ترجمه به عنوان وسیله‌ای یک جانبه جهت ارتباط بین دانشمندان و متفکران دنیا نقش ایفا می‌کرد و قرن بیستم نقش ترجمه به مراتب بیشتر شد، تا جائی که آن را « عصر ترجمه » لقب دادند.
- آگاهی از آخرین دستاوردهای علمی و فنی
- تبادل اطلاعات فرهنگی، هنری و ادبی
- آگاهی از اوضاع سیاسی و اقتصادی جهان
- مبادلات اقتصادی و تجارت
- آگاهی از افکار و اندیشه‌های پیشینیان و گذشتگان
برای واژه « ترجمه» تعاریف مختلفی از سوی متخصصان فن بیان شده است که در اینجا به اختصار چند مورد را بررسی می‌کنیم.
جان کتفورد (Catford, 1965 ) ترجمه را اینگونه تعریف می کند:
»Translation is the replacement of textual material in one language by equivalent textual material in another language«
ترجمه جایگزینی مواد متنی است در یک زبان (زبان مبدأ) با مواد متنی معادل در زبان دیگر (زبان مقصد).
یوجین نایدا (E. Nida) نیز ترجمه را چنین تعریف می کند:
«ترجمه عبارت است از پیدا کردن نزدیکترین معادل طبیعی پیام زبان دهنده در زبان گیرنده، نخست از لحاظ معنایی و دوم از لحاظ سبک»
پیترنیومارک (P. Newmark) نیز می گوید:
«ترجمه فنی است که یک پیام نوشتاری در زبانی را با همان پیام در زبان دیگر جایگزین می‌کند»
ورنر وینتر (Werner Winter ) می گوید:
« ترجمه کوششی است در جهت جایگزینی یک تجربه و یا فرمول خاصی از جهان پیرامون به زبان دیگر»
سروانتس(Cervantes ) معتقد است:
« یک ترجمه مثل پشت قالی فقط می تواند طرح کار را نشان دهد»
کولی (Cowley ) هم در دفاع از ترجمه آزاد خود می گوید:
«... ترجمه کلمه به کلمه و یا خط به خط به این می ماند که دیوانه‌ای حرفهای دیوانه‌ای دیگر را نقل کند.»